از كلمه فينتك براي توصيف فناوري‌هاي روزي كه در پي ارتقاء و خودكارشدن خدمات مالي هستند استفاده ميشود. فلسفه به‌وجود‌آمدن حوزه فينتك كمك‌رساني به شركت‌ها و صاحبان مشاغل در زمينه مديريت بهتر امور مالي و تراكنشهايشان بوده است.
كمك‌رساني عمدتاً به كمك رايانه‌ها و [بيش از همه] تلفن‌هاي هوشمند انجام ميشود. شركت يا سازماني صلاحيت دارد كه نام فينتك را روي خودش بگذارد كه حداقل يكي از سرويس‌هايش را در بستر نرمافزار يا ديگر فناوري‌ها ارائه كند.
از چه زماني نام فينتك به گوشمان خورد؟
فينتك قدمت زيادي ندارد و ظهورش به همين دهه‌هاي اخير قرن ۲۱ برمي‌گردد كه ابتدا به فناوري‌هاي نرم‌افزارهاي پشتيباني مالي اطلاق ميشد. چند سال پس از تولد فينتك، اين واژه تداعي‌گر مشتري‌محوري بود. فينتك قسمت‌ها و صنايع مختلفي را در برمي‌گيرد، از جمله آموزش، بانكداري، جذب سرمايه و …
چند نوع فينتك مي‌شناسيم؟
امروز، ديگر فناوري ديجيتال كسي را شگفت‌زده نمي‌كند و بسياري از كارها به كمك اينترنت انجام ميشود و پاره‌اي از نيازها را نرمافزار برطرف ميكند. استفاده از اين فناوري‌ها كاري روزمره است. عمر ظهور فينتكهاي جهاني بسيار بيشتر از عمر آن در ايران است. تلاش مقاله بر اين است كه مهمترين آنها را از نظر بگذرانيم.
به همين دليل، رضايت مردم وقتي فراهم ميشود كه تراكنشهايشان به آساني و باسرعت انجام شود. در ادامه مهمترين تقسيم بندي‌هاي فينتك را ذكر مي‌كنيم. خاطرنشان ميشود كه وقتي پلتفرمي مي‌سازيم، اولين قدم سفر با مشتري آغاز ميشود و در اين مسافرت توقفي وجود ندارد. حال، انواع اين سفرها را از نظر مي‌گذرانيم:
-
فينتك از نوع وام‌دادن: (Lending)
اعطاي وام ديجيتال يكي از اصلي‌ترين روشهاي توسعه نرم‌افزاري فينتك است. سازمان‌هاي فناوري مالي قادرند كه فرآيند وام‌گرفتن را به صورت آنلاين انجام دهند و لازم نيست كه مشتري به بانك مراجعه كند.
پلتفرم‌هاي اعطاي وام به سازمان‌هاي مالي اجازه مي‌دهد كه فرايند وام‌دهي را با استفاده از فناوري و به صورت خودكار انجام دهند. به اين ترتيب هم هزينه‌ها كاهش مي‌يابد و هم از راههاي منعطف‌تري بهره برده ميشود. شركتهاي كاباگ (Kabbage) و بوروول (Borowell) دو نمونه بزرگ و شناخته‌شده از فينتكهاي وام‌دهنده‌اند. نمونههاي مشابه ايراني اين دسته از فين‌تك‌ها «وام‌يار» و «تسهيلات» هستند.
-
بانكداري (BankTech)
بانكداري ديجيتال به مشتريان امكان مي‌دهد كه قسمت اعظم كارهايشان را به صورت آنلاين و تنها با استفاده از اينترنت انجام دهند. در بانكداري ديجيتال از فناوري روز استفاده ميشود. تقريباً تمامي بانك‌هاي عضو شتابِ ايران از اين قابليت برخوردارند. از نمونههاي مشابه و ايراني اين دسته فين‌تك‌ها مي‌توان به همراه بانك ملت، سامانك، موبايليت، همراه بانك صادرات و … اشاره كرد.
-
مديريت مالي (Personal finance):
مديريت مالي يعني توسعه نر مافزارهايي كه اطلاعات مالي اشخاص را ذخيره مي‌كنند. برخي فينتكهاي ايراني حاضر در اين حوزه عبارتند از نرمافزار حسابداري شخصي هلو، حسابداري شخصي نيوو و ساختمان‌يار.
-
انجام امور مربوط به بيمه يا اينشورتك (InsureTech)
وقتي مسائل و درگيري‌هاي ذهني مربوط به بيمه در ذهن پيش مي‌آيد، همه ما مراجعه حضوري به يكي از شعب بيمه گذاري را در خاطر ميآوريم. فرآيند انجام كارهاي بيمهاي از گذشته تاكنون بر همين منوال بوده است.
وقتي اعتبار نامه اتومبيلمان رو به پايان است دنبال فرصتي ميگرديم كه بتوانيم بيمه نامه را حضورا يا تلفني تمديد كنيم، استارتاپهاي بيمهاي اينجا دست به كار ميشوند، به شركتهاي بيمهاي كه از تكنولوژي براي اتجام كسب و كارشان بهره ميگيرند InsureTech مي‌گويند.
استارتاپهاي اينشورتك تمام خدمات بيمه اي اعم از بيمه اتومبيل، شخص ثالث، بيمه تكميل درمان، بيمه مسافرتي، بيمه عمر را ارائه ميكند. تمامي اين خدمات آنلاين صورت ميگيرد و ضرورتا نيازي به حضور فرد متقاضي نيست.
ايران در زمينه اينشورتك قدمهايي برداشته است كه برخي نمونه هاي آن عبارتند از بيميتو، از كي، بيمه بازار، ايران اينشورنس، آپ، بيمه ملت و بيميلاين.
پيشتر هفته‌نامه شنبه در اين باره با محمدرضا فرحي، بنيانگذار «بيمه بازار»، مصاحبه مفصلي كرده بود. فرحي در آن مصاحبه اظهار كرده بود:
«در يك استارتاپ بيمهاي سه عنصر مهم وجود دارد: زيرساخت فني، زيرساخت لجستيك و پشتيباني و بازاريابي. اگر نمره مجموع اين سه عنصر را در نظر بگيريم، قطعاً بيمه بازار با اختلاف از ساير رقبا پيش است. من اين حرف را از سرمايه‌گذاراني مي‌شنوم كه ما و رقبايمان براي جذب سرمايه به آنها مراجعه كرده‌ايم. با اين شرايط معتقدم كه الان بيمه بازار در بازار رقيبي ندارد.»
-
سرمايه‌گذاري (WealthTech)
راه حل هاي سرمايه گذاري به افراد امكان مي‌دهد كه همه دارايي هايشان را در يك مكان نگه دارند و حسابشان را مديريت كنند. مشتري‌ها مي‌توانند با استفاده از تلفن‌هاي همراه هوشمند ابزار ماليشان را خريدوفروش كنند. هجبل (Hedgeable) و اد پار(Addepar) دو نمونه مشهور و موفق اين حوزه هستند.
ايران در حوزه سرمايه گذاري فين‌تكي هنوز به اندازه انواع ديگر پيشرفت نكرده است و در اين زمينه تنها با نام استارتاپ «تحليلگران اميد» آشناييم.
-
خدمات پرداخت (PayTech)
بزرگترين بخش فينتك خدمات پرداخت است و شايد به همين دليل در بسياري از كشورها، بالاخص ايران، فينتك را مترادف خدمات پرداخت ميدانند؛ اما همانطور كه تاكنون متوجه شده‌ايم، خدمات پرداخت تنها درياچهاي كوچك از اقيانوس فينتك است.
شركتهاي ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به افراد امكان ميدهند كه بدون نياز به سيستم سنتي سابق بانكداري كار انتقال وجه را هم انجام دهند. شركت‌هايي كه از خدمات پرداخت بهره مي‌برند براي مقرون‌به‌صرفه‌بودن عمليات در مقايسه با بانكداري سنتي از اثر انگشت و بلاكچين بهره مي‌برند.
بدون شك، پيپال (PayPal) ركورددار استفاده از خدمات پرداخت آنلاين است.
خدمات پرداخت تلفن همراه بخش جدايي‌ناپذير پرداخت ديجيتال است. مردم بيش از آنكه تمايل به استفاده از كارت اعتباري داشته باشند علاقه‌مند به استفاده از تلفن همراهند.
نمونههاي موفق اين حوزه در ايران عبارتند از زرين پال، آپ، فون پي، ماي ايرانسل، پي پينگ، با همتا، ارمغان، مهربانانه، گندم، جيرينگ‌پي، ريالو و مانييار.
گفتگوي شنبه با علي و مصطفي اميري بنيان‌گذاران زرين‌پال: خودمان را آماده كرده‌ايم تا بتوانيم روزانه ۱۰۰ هزار تراكنش داشته باشيم. ب حدود ۲/۲ ميليارد تومان در روز ميشود و اين چشم‌انداز آينده زرين‌پال است.
-
رگتك (RegTech)
در مسير كسب و كارها هميشه قوانيني وجود دارد، اجرا و رعايت اين دست قوانين مستلزم قبول هزينه هاي متعددي براي شركتهاست. در سال ۲۰۰۸ بحران مالياي اتفاق افتاد. با توجه به اينكه در آن سالها بر تعداد فينتك ها افزوده ميشد و مجموع اين فينتك ها موجب در گردش بودن حجم زيادي از داده هاي ديجيتال بود قوانيني شكل گرفت تا در عين ثبات كارآمدي هزينه ها را تحت كنترل در بياورد.
رگتك ها در كمترين زمان ممكن كسب و كارها را منطبق بر قانون شكل ميدهند و در نهايت هزينه را كاهش مي دهند.
سازمانها در عين حفظ كارآمدي و كنترل قيمتها سعي مي‌كنند كه در كوتاه‌ترين زمان ممكن بيشترين تطابق را با قوانين داشته باشند.
كمپاني‌هاي رگ‌تكي چون Suade به بانك‌ها امكان ميدهند تا بر اجراي قوانين نظارت كنند و آناليز و تحليل‌هاي دقيقي ارائه دهند.
-
رميتنس (Remittance):
با استفاده از ابزار رميتنس يك نيروي كار خارجي ميتواند درآمد خود را به حساب فردي ديگر در وطنش منتقل كند. گفته ميشود پولي كه مهاجران به وطنشان مي‌فرستند يكي از بزرگترين جريان‌هاي مالي واردشده به كشورهاي درحال‌توسعه مي‌باشد و با كمك‌هاي بين‌المللي به اين كشورها قابل مقايسه است. در ايران استارتاپ پيمنت ۲۴ در اين حوزه فعاليت مي‌كرد كه متأسفانه با توجه به اختلالات بازار ارز شكست خورد.
-
ارزهاي رمزنگاري‌شده (Cryptocurrency):
ارز ديجيتال يكي از واقعيت‌هاي قرن جديد است. شايد اگر ۵۰سال پيش حرف از بيتكوين مي‌زديم همه از تعجب شاخ درمي‌آوردند. كريپتوكارنسيها در حقيقت پول اينترنتي يا آنلاين هستند كه با استفاده از فناوري رمزگرداني شده اند و جز وجود فيزيكي همه خصوصيات پول عادي را دارند. اين ارزهاي رمزنگاري‌شده نوع نهم فين‌تك‌ها هستند. رايج‌ترين ارز ديجيتال بيتكوين است.
در ايران روي حوزه فينتك كار گستردهاي نشده است و در اين زمينه تنها مي‌توان از خانه نوآوري نام برد.
پرداخت‌يار چه تفاوتي با فينتك دارد؟
با گسترش فضاي كسب‌وكار و نياز اين حوزه به بستر امن پرداخت، بانك مركزي نهاد جديدي به نام پرداخت‌يار را به‌منظور تسهيل پرداخت‌هاي الكترونيك تعريف كرده است.
كار پرداخت‌يار ارائه خدمات پرداخت و نظارت بر عملكرد پذيرندگان پشتيباني‌شده، پس از اتصال آنها به شبكه الكترونيكي پرداخت، است.
پنج فينتك مطرح جهان در سال ۲۰۱۸
-
استرايپ (Stripe)
فينتك استرايپ توسط دو برادر به نام‌هاي پاتريك و جان كوليسون تأسيس شد و رقيبي براي «پي پال» محسوب ميشود. اين فينتك اتريشي در ۲۵ كشور فعاليت دارد و به افراد و سازمانها امكان مي‌دهد كه كارهاي ماليشان را از طريق اينترنت انجام دهند.
-
آدين (Adyen)
آدين فين‌تكي واقع در آمستردام هلند است كه در هر جاي جهان برنامه‌اي براي كسب‌وكارها طراحي ميكند تا كار پرداختشان را انجام دهند.
-
ادپار (Addepar)
ادپار يكي از شركتهاي مديريت فناوري است كه به ارائه نرمافزار مالي جامعي مبادرت ميكند. نرمافزار ادپار در شركتهاي تك‌شعبه‌اي، چندشعبه‌اي، صاحبان مشاغل، مؤسسات عظيم مالي و بنيادهاي اقتصادي قابل استفاده است.
عموماً افراد علاقه‌مند به حوزه استارتاپ تلاش مي‌كنند كه اطلاعات خود را در اين باره به‌روز نگه دارند. اگر از اين افراد بپرسيد كه اولين قدمهاي استارتاپ را به ياد دارند يا نه، احتمالاً تاريخي ۱۵ساله را در ذهن مرور مي‌كنند.
تا اينجا كه در كوچه‌پس‌كوچه‌هاي فينتك قدم زديم به اين نتيجه رسيديم كه فينتك برادر دو قلوي استارتاپ است. پس با يك حساب‌وكتاب ساده به اين نتيجه مي‌رسيم كه فينتك هم عمري حدوداً ۱۰ساله دارد.
متولي فينتك در ايران كدام مجموعه بوده است؟
شايد اگر ۱۵سال پيش به كسي ميگفتي كه ميتواند در منزل خريد كند يا بدون مراجعه به عابر بانك وجه را منتقل كند با تعجب نگاهت مي‌كرد، انگار به زبان ديگري صحبت مي‌كني.
اما امروز نه تنها عجيب نيست كه توقعات هم بيشتر شده است. زماني كه پرداخت آنلاين نوپا بود، استارتاپي به نام زرين پال متولد شد كه فعاليت خود را به ساده‌ترين و كاربردي‌ترين شكل ممكن شروع كرد. زرين پال علي‌رغم اتفاقات و نوسانات مالي اخير به كارش ادامه داده است و ماندگاري اين شركت در بازار موجب شده كه قابل‌اعتماد باشد.
زرين‌پال را به جرات مي‌توان پيشگام خدمات پرداخت فينتك دانست. زرين‌پال در آغاز ظهور اينترنت و در ادامه قابليت خريد اينترنتي زرين‌پال اولين درگاه پرداخت را معرفي كرد و اولين پرداخت‌يار شد.
چرا با شنيدن عبارت فينتك فقط خدمات پرداخت را به ياد مي آوريم؟
همانطور كه در ليست بالا مي‌بينيم، ايران قدمهايي ولو كوچك در مسير توسعه و پيشرفت در زمينه فينتك برداشته است.
يكي از انتقاداتي كه به بازار فينتك ايران ميشود فروكاستن آن به قابليت پرداخت است. در ايران فينتك را معادل پرداخت آنلاين ميدانند و از ساير قابليت‌هاي آن غافل مانده اند.
اگر به ليست بالا نگاه كنيم، درمي‌يابيم كه اگر هم قدمي در اين راه برداشته شده ديده نشده است. ورود استارتاپهاي نوپا به زمينههايي نظير رگتك يا رميتنس فرصتهاي شغلي مناسبي در اختيار علاقه‌مندان قرار مي‌دهد و گاه همين اولين‌بودن ضامن موفقيت در اكوسيستم است.